زيبايي با ادراک ديده می شود و بيننده اثر، جزئي از تجربه زیبایی شناسی می باشد. در ادراک امر محسوس، شناخت و سنجش مؤلفه¬های بصري راهي براي ارزيابي زیبایی‌شناسي يک پديده مي¬باشد بنابراین توصيف درست ماهيت ويژگي-هاي زیبایی‌شناسي و یافتن سنجه و روشی برای ارزیابی پدیده¬ها اهمیت دارد. جداره¬های معماری نقش بسزایی در ترجیحات زیبایی¬شناسانه مخاطب خود دارند. نمای بنا، اولین و شاید مهم‌ترین تأثیر را بر روی مخاطب خود ایجاد می‌کند. یکی از مؤلفه¬های کالبدی و کیفیت‌های بصری در جداره، پُروخالی (تخلخل) است. این پژوهش بر مبنای این سؤال که "نقش پُروخالی (¬تخلخل) در ترجیحات زیبایی¬شناسی جداره خارجی بنای معماری توسط مخاطب چگونه می-باشد؟" شکل‌گرفته و به دنبال تعیین و بررسی مؤلفه¬ها و عوامل مؤثر در آن، دست¬یابی به روشی برای اندازه¬گیری عددی پُروخالی و تدوین نمودار ترجیحات زیبایی¬شناسی جداره مبتنی براساس پُروخالی است.
هدف از این پژوهش بررسی مفهوم پُروخالی به‌عنوان یک کیفیت بصری در جداره خارجی بنای معماری و ارزیابی ترجیحات زیبایی¬شناسی براساس آن می¬باشد که در بخش نظري با استفاده از روش تحليلي-توصیفی به ارائه چارچوب نظري می¬پردازد. با دسته¬بندی عناصر پُروخالی¬، انتخاب معیارها و متغیرهای مؤثر در پُروخالی جداره و همچنین پرسش-نامه¬های ساختاریافته برای یافتن ارتباط بین این متغیرها و میزان تأثیرگذاری آن¬ها بر یکدیگر، روشی کمّی برای اندازه-گیری «عدد پُروخالی» تبیین می¬شود. سپس در مرحله اول، به روش استفاده در رویکرد زیبایی¬شناسی تجربی، 30 جداره خارجی اصلی از خانه¬های تاریخی شهر تبریز مطالعه و ترجیحات زیبایی‌شناسی از این جداره‌ها استخراج می¬گردد. در مرحله دوم به وسیله آزمون‌های ترجیحاتی انتخاب و تولید و با استفاده از محرّک¬های بصری، ترجیحات زیبایی¬شناسی از 320 نفر (ساکنین شهر تبریز) مورد آزمون قرار می¬گیرند. محرّک¬های بصری در این آزمون‌ها شامل 44 نمایه که 12 نمایه، طرح‌واره‌های ساده شده از جداره¬های دوازده خانه تاریخی تبریز و 32 نمایه دستکاری¬شده از 8 خانه تاریخی تبریز (هر خانه 4 جداره دستکاری‌شده) می¬باشند.
بر اساس یافته¬های تحقیق جداره¬های خارجی دارای ویژگی بخصوصی به نام عدد پُروخالی می¬باشند که منحصر به آن جداره است. ساختار مؤلفه¬ها و عناصر شکل¬دهنده پُروخالی در جداره¬های خارجی اصلی خانه¬های تاریخی تبریز از الگوی خاصی تبعیت می‌کنند. همچنین در ترجیحات مخاطبین از جداره¬های خارجی معماری، این الگو و تراز مشاهده شد و مشخص گردید که پُروخالی در یک میزان و بازه مشخص (عدد پُروخالی در بازه 45/0-35/0) باعث افزایش ترجیحات و پسندیدگی می‌گردد. با توجه به یافته¬های پژوهش می¬توان این¬گونه نتیجه¬گیری نمود که «پُروخالی» در ترجیحات زیبایی¬شناسی از جداره خارجی تأثیرگذار است و میزان پُروخالی در جداره خارجی می¬تواند به‌عنوان یک شاخص¬ در سنجش و ارزیابی¬های زیبایی¬شناسانه از جداره¬های خارجی معماری کاربرد داشته باشد.
کلیدواژگان: زیبایی¬شناسی تجربی، پُروخالی (تخلخل)، جداره خارجی معماری (نَما)، کیفیت بصری