روستا بعنوان یک مجتمع زیستی یکپارچه و همگن، با چشم انداز طبیعی که ساکنان آن عمدتاً به فعالیت های کشاورزی و سایر امور مرتبط با آن می پردازند، مجموعه ای است شامل یک سری واحدهای مسکونی، مزارع، اماکن، جریانات اقتصادی و ... که از پیوستگی و عملکرد یکپارچه این اجزا، زنجیره زندگی روستایی شکل می گیرد. این مجموعه دارای کنش و واکنش های پایان ناپذیری چه در درون خود و چه با محیط های بیرونی (سایر شهرها و روستاها، مزارع مستقل و ...) می باشد. منابع ارزشمند انسانی- اجتماعی و طبیعی و توانایی های اقتصادی روستاها از عوامل شاخص در دستیابی به پیشرفت جوامع کشور می باشند. عنصر مسکن روستایی بعنوان مأمن زندگی و کانون تربیت و محل فعل و انفعالات زندگی اقتصادی روستا علاوه بر آن که نمود عینی و کالبدی قابل مشاهده روستا را متجلی می سازد، بلکه به مثابه بستر و عنصر مهم حیات اقتصادی و هویت یابی فرهنگی آن ایفای نقش می نماید.
مسکن بعنوان کانون متمرکز و تبلور کالبدی ارزش های فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی حاکم بر زندگی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. مسکن عمده ترین عنصر تشکیل دهنده ی بافت های روستایی است. سازمان فضایی و نحوه استقرار و ساخت آن بیانگر کیفیت استفاده از محیط، تاثیر اقتصاد، سنتها و هنجارهای حاکم بر جامعه روستایی است. بویژه اینکه مسکن در روستا بدلیل نقش سکونت و عملکرد آن در توسعه اقتصادی- اجتماعی و فرهنگی، ایجاد اشتغال و جریان سرمایه، حلقه ارتباطی بین خانواده و فضای اجتماعی بیرون، از جایگاه ویژه ای برخوردار است. طرح، تکنولوژی و شیوه ساخت مسکن روستایی، ابعاد، تناسبات، مقیاس و انطباق با شرایط درون و بیرون واحد مسکونی، از میزان تأثیر و تقویت روابط انسانی با امکانات و شرایط محیط طبیعی و الزاماتی حکایت دارد که به صورت تجربی و در طول زمان بصورت اصول, معیارها و کمیته ای در ساختار فضایی مسکن بروز یافته است. عوامل متعددی در شکل بخشیدن به معماری مساکن یک منطقه تاثیرگذار هستند. از جمله:
عوامل فرهنگی- اجتماعی: از آنجا که معماری پدیده ی انسانی است، به ناچار از اجتماع تأثیر می پذیرد. مذهب، سنت، اعتقادات، مسائل امنیتی و بطور کامل جهان بینی افراد و اقوام در معماری هر منطقه موثر هستند. مسکن اقوام مختلف از نظر شکل، ابعاد، نحوه ی استفاده از فضای داخلی، دسترسی به امکانات رفاهی، استفاده از مصالح ساختمانی و کاربرد آن با یکدیگر متفاوت است. هر قومی با توجه به ویژگی های فرهنگی معیشتی خاص خود به شیوه خاصی محل زندگی خویش را می سازد. مسکن روستایی بدلیل انطباق شکل ساختمان، نحوه کاربرد مصالح و نحوه آرایش داخلی فضاها با ویژگی های فرهنگی و اجتماعی محل و بستر و طبیعت پیرامون خود، پدیده ای همگن و سازگار می باشد.
عوامل اقلیمی: دگرگونی چهره ی معماری روستاها در رابطه با تنوع اقلیمی حاکی از تعامل مستمر و پیگیر معماران با طبیعت است. همچنین جنس و درجه مقاومت، میزان سختی و سستی خاک ، وفور یا کمی منابع آبی و عواملی چون سیل، زلزله و طوفان در معماری یک منطقه تأثیر بسزایی دارند.
عوامل معیشتی: معماری در هر منطقه با اقتصاد آن جامعه ارتباط تنگاتنگی دارد. درنتیجه نیاز به محلی برای نگهداری محصولات زراعی، دام و همچنین ابزار کار و کشاورزی در خانه های روستایی غیر قابل اجتناب است. علاوه بر تأثیری که در شیوه های تولید در ترکیب معماری دارد، امکانات مالی افراد در انتخاب نوع مصالح و بزرگی و کوچکی خانه ها موثر هستند. 
امروزه با ظهور وسایل جهانی ارتباط جمعی و رسانه های اجتماعی، شکل زندگی یکسان و فرهنگ زیست مشترکی در کانون های شهری و روستایی معرفی و ترویج می شود. گسترش ارتباطات و دسترسی آسان به اطلاعات، دگرگونی های دامنه داری را در سطح سکونتگاههای روستایی به همراه داشته است. از جمله در کاربرد انواع مصالح ساختمانی غیر بومی و الگوبرداری از شیوه های ساخت و ساز و معماری غیر بومی در عرصه های روستایی، دگرگونی های وسیعی را پدید آورده اند. امر بازسازی و نوسازی مساکن روستایی که غالباً توسط نهادهای دولتی و بطور فراگیر انجام می شود از جمله پدیده هایی است که در سکونتگاههای روستایی بدلیل برنامه ریزی و طراحیِ بدون توجه به شرایط فرهنگی و اجتماعی، شرایط تغییر در شکل و شیوه زندگی روستائیان را فراهم می سازد.
در حالی که در کشور ما دستیابی به یک سکونتگاه روستایی که در وضعیت کنونی بطور کامل از اعمال تغییرات یکسان سازی و جهانی شدن به دور مانده باشد، امری غیرممکن می نماید؛ می­توان به صورت انگشت شمار در بین مجموعه مساکن روستایی، نمونه هایی را یافت که با تسلیم نشدن به فرآیند مذکور به حفاظت از خصوصیت های فرهنگی و سنتی خود پرداخته و به شکل و شیوه اصیل و تاریخی خود وفادار هستند.
در مجموع، برخورداری از زیبایی های اکولوژیکی، هماهنگی با شرایط محیطی در استقرار، بکارگیری از مصالح بومی، جایگیری در بستر طبیعی، بهره مندی از مناظر و چشم اندازهای طبیعی و جاری بودن شیوه های سنتی زندگی و معیشتی در آن، مهمترین امتیازهای یک سکونتگاه و مسکن روستایی محسوب می شوند. تلاش برای معرفی ویژگیهای محلی و جاذبه های سنتی از قبیل نحوه تولید و فرآوری محصولات کشاورزی  و دامی، فرهنگ رایج در تولیدات خانگی و صنایع دستی، دانش بومی موجود در زمینه های معماری، عمران، کشاورزی و پزشکی، شیوه معیشت مبتنی بر تولید، ساخت و توسعه مبتنی بر قابلیت های محیطی و خصوصیات بستر، زمینه ها و پتانسیل هایی هستند که امروزه مورد علاقه بسیاری از گردشگران می باشند. رویکرد گردشگری روستایی امروزه با تأکید بر تنها روش خود که فراهم کردن شرایط حضور گردشگر در محل روستا است در پی دستیابی به حفاظت از پتانسیل های فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی روستایی و همچنین توسعه آنها می باشد.
 طرح مسئله
مسئله ی گردشگری روستایی مبتنی بر توسعه پایدار و امکان ارائه پتانسیل های موجود در چندین سکونتگاه روستایی به طور همزمان، در پروژه حاضر با عنوان «طراحی مجموعه میراث روستایی آذربایجان» مورد توجه می باشد. این مجموعه با قرارگیری در یکی از بسترهای مستعد در کلانشهر تبریز بعنوان توسعه یافته ترین و بزرگترین محل سکونتی شمالغرب کشور، اهدافی را در قالب توسعه پایدار و همسو با رویکرد توسعه گردشگری دنبال می نماید.
مخاطبین اصلی و عمده گردشگران حاضر در سکونتگاههای روستایی را افرادی تشکیل می دهند که در شهرها زندگی می کنند. آنها با انگیزه های متعددی از جمله آموزش الگوهای زیست و معیشت به فرزندان، خریداری از محصولات و تولیدات دامی و کشاورزی دست اول، بهره مندی از خصوصیات طبیعی و محیطی روستا، بازدید از شیوه های سنتی و بومی منازل و ... در روستاهای پیش بینی شده که از حیث زیرساختی (ازقبیل راه، امکانات رفاهی، بهداشتی و درمانی) و همچنین روبنایی (ساماندهی عناصر و دانه های داخل سکونتگاه روستایی) در شرایط قابل قبولی قرار بگیرند، حاضر می شوند. اما مسأله اینجاست که واقعا در شرایط کنونی کشور تا چه حد و میزانی و برای چندین مقصد با اهداف یاد شده امکانات زیرساختی و روبنایی فراهم شده است؟. آیا علاوه بر روش معرفی پتانسیل های فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی روستاها برای گردشگران و با طی مسافتی از مبدأهای شهری به روستاها، روش دیگری نیز وجود دارد، یا می توان یافت؟ 
تلفیق حفاظت و توسعه، تأمین نیازهای اولیه زیستی انسان، دستیابی به عدالت اجتماعی، خود مختاری و تنوع فرهنگی، پنج نیاز اساسی هستند که در استراتژی های مبتنی بر توسعه ی پایدار مورد عنایت واقع می شوند.
بنابراین پروژه حاضر با تلاش به همسویی با اهداف توسعه ی پایدار، به دنبال حل مسائل موجود در گردشگری روستایی برمبنای توجه به دغدغه های موجود در زندگی شهرنشینی و تسهیل بهره مندی از حداکثر قابلیهای فرهنگی واجتماعی روستاها برای گردشگران می باشد.
اهمیت و ضرورت پروژه
ضرورت شناسایی و حفاظت از روستاهایی که هنوز از شکل و شیوه های اصیل زیست و معیشت برخوردار هستند درحال حاضر برای هیچ یک از نهادها و مدیران حوزه فرهنگی کشور پنهان نیست و با تمامی امکانات و توانایی های خود دراین راستا گام بر می دارند. با این وجود مستندسازی، الگویابی و روشهای بکارگیری در امر حفاظت از موارد مکشوف نیازمند وقت و هزینه های بسیار زیادی است که همین امر عامل اصلی آسیب رسان به منابع فرهنگی کشور در این حوزه محسوب می شوند. بدلیل گسترگی جغرافیایی و عدم تخصیص منابع مورد نیاز دولتی و نیز نبود آگاهی و نیز اراده مردمی برای شناسایی و حفاظت از این سرمایه های ملی، موجب شده است تا روز به روز شاهد تخریب و نابودی بخشی از میراث ملموس و ناملموس موجود در زیستگاههای روستایی کشور باشیم. توجه به این مهم سرمایه گذار محترم پروژه، جناب آقای پروفسور علی پولاد را بر آن داشته تا با بهره گیری هوشمندانه از پتانسیل های شهر تبریز در زمینه جذب گردشگران داخلی و خارجی و نیز ویژگیهای بستر طبیعی کوههای عون بن علی (بعنوان تکیه گاه بلند شمال شهر تبریز)، علاوه بر افزون سازی امکانات گردشگری این شهر، با مطالعه و پژوهش در اقسانقاط آذربایجان در راستای مستندسازی و ارائه پتانسیل های فرهنگی و اجتماعی نهفته در روستاهای آن و سپس، بازسازی از الگوهای استخراج شده بصورت اجتماع در یک بستر، گامی اساسی در حفاظت از هویت و غرور ملی این مرز و بوم بردارد.
موارد اشاره شده در بخش قبلی درخصوص مشکلات مربوط به زندگی شهرنشینی که مانع مهمی از ایجاد یک ارتباط تنگاتنگ بین شهرها و روستاها محسوب می شوند از یکسو و نیز، علاقه روستائیان به توسعه سریع و گذار از شرایط حاکم بر زندگی روستایی، ورود ابزار و امکانات جدید در راستای تغییر الگوهای زیست و معیشت، سیاست های در پیش گرفته شده مربوط به یکسان سازی زندگی برای زیستگاههای انسانی از دیگر سو، از دلایل ایجاد یک بستر واحد برای ارائه سرمایه های فرهنگی و اجتماعی چندین سکونتگاه روستایی، در کلانشهری همچون شهر تبریز می باشند؛ تا شاید گردشگران با حضور درآن که نیازمند وقت و هزینه کمتری است و مشاهده ی زیبایی ها و درک اهمیت و ضرورت رجوع به محل و منابع اصلی نمونه های موجود در مجموعه میراث روستایی، با تخصیص زمان و هزینه بیشتری، در برنامه های آتی زندگی خود قرار دهند.